Przeszłość i teraźniejszość
Początki działalności Łódzkiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych datują się na 1946 rok, kiedy założono pierwsze Schronisko Młodzieżowe na terenie Łodzi. Utworzono je z inicjatywy Kuratorium Oświaty w Łodzi, które miało zamiar rozwijać ruch krajoznawczo-turystyczny. Na terenie miasta Łodzi, powołano Oddział PTSM który realizował zadania Zarządu Głównego PTSM.
Pierwsze Schronisko Młodzieżowe zostało umieszczone w pomieszczeniach suteryn w Szkole Podstawowej nr 32 przy ul. Kopcińskiego 54, którego kierownikiem była Regina Dąbrowska.
Niestety warunki, jakie zastano w tym lokalu nie były zadawalające, można wręcz powiedzieć, że były bardzo trudne, ponieważ brakowało podstawowego wyposażenia. Po otworzeniu pierwszego Schroniska Młodzieżowego w Łodzi postanowiono, że powstanie drugie, sezonowe z siedzibą w Szkole Podstawowej nr 92 przy uI. Dywizji im. Tadeusza Kościuszki 16/18.
Z biegiem czasu Schroniska zmieniały swoje siedziby. I tak schronisko mieszczące przy ul. Kilińskiego 63 w 1975 roku przeniesione zostało na ul. Zamenhofa 13, natomiast Schronisko Młodzieżowe które zajmowało lokal na ul. Piotrkowskiej 120, w 1990 roku przeniesiono na ul. Legionów 27.
Pierwsze lata działalności Oddziału PTSM nie należały do intensywnych. Był to okres zapoznania się z terenem i werbowania osób, które zajęłyby się organizacją i prowadzeniem spraw związanych z zarządzaniem Oddziału i tworzeniem Schronisk Młodzieżowych. Dopiero moment reaktywowania PTSM w 1959 można zaliczyć do aktywnych, utworzenie w 1961 r. Szkolnego Wojewódzkiego Ośrodka Krajoznawczo-Turystycznego, przy ulicy Kilińskiego. Jego kierownikiem została wówczas znana nauczycielka, działaczka turystyczna, członkini PTTK Krystyna Niewiarowska (1961-1975). Dzięki jej osobistemu zaangażowaniu nowopowstała placówka stała się centrum rozwoju turystyki, szkoleń oraz edukacji, a z czasem utworzono tam Szkolne Schronisko Wycieczkowe. W 1975 r. prawdopodobnie z powodu złego stanu budynku (który po paru latach zresztą wyburzono) schronisko przeniosło się na ulicę Zamenhofa 13 (z dn. 01.01.1975, w miejsce akademika) i otrzymało nową nazwę – Szkolne Schronisko Młodzieżowe nr 1 im. Aleksandra Janowskiego, a nową kierowniczką została Irena Machnicka (1975-1996). (Budynek przy ul. Zamenhofa został oddany do użytku w 1900 r. Po II wojnie światowej, po likwidacji zniszczeń wojennych w roku 1948 został przeznaczony na akademik. Z dniem 01.01. 1975 r. budynek przejmuje Szkolne Schronisko Młodzieżowe)
Kierownikiem drugiego Szkolnego Schroniska Młodzieżowego przy ul. Piotrkowskiej 120, które otrzymało później nazwę – Szkolne Schronisko Młodzieżowe nr 2, aż do roku 1995 była Anna Grabowska. Od maja 1995 roku do 2010 Iwona Marjańska-Kaczmarek. Jednak w planach łódzkich władz było zagwarantowanie schronisku miejsca w pełni przystosowanego do jego funkcji, dlatego w 1981 r. postanowiono wyremontować budynek dawnej Szkoły Powszechnej z 1923 r., mieszczący się przy ul. Legionów 27. (Budynek przy ul. Legionów został oddany do użytku 4.11.1923 jako Szkoła Publiczna. Po II wojnie światowej w budynku funkcjonowała Szkoła Podstawowa, a później Liceum aż do roku 1981. Decyzją Kuratora Oświaty budynek został poddany gruntownej modernizacji, przystosowującej go do nowego przeznaczenia na Szkolne Schronisko Młodzieżowe) Niestety zaplanowany remont nieco się przedłużył i dopiero 1 września 1990 r., otworzono przeniesione z ul. Piotrkowskiej schronisko i właściwie do obecnego momentu taki stan się zachował. Jedno schronisko znajduje się przy ul. Legionów 27, drugie przy ul. Zamenhofa 13; brakuje jednak numerów w nazwie. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta. Pierwszego stycznia 1997 r. obydwie placówki zostały połączone w jedno Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Łodzi, działające na zasadzie – siedziba główna i filia, a dyrektorem została Iwona Marjańska – Kaczmarek.
Schronisko obecnie
Od momentu połączenia schronisk jednym z celów było systematyczne poprawianie standardu placówki. Na przełomie wieków (zgodnie z duchem czasu) zinformatyzowano schronisko, utworzono parking, wreszcie z budynku przy ul. Legionów zniknęła kotłownia, w miejsce której powstał niewielki, ale piękny ogród.
W 2010 r. pani dyrektor – Iwona Jędrzejczak nie tylko podtrzymała trend zmian, ale i nadała mu dodatkowe tempo. Obydwa budynki, rewitalizowane w ramach miejskiego programu MIA100 Kamienic stały się prawdziwą ozdobą miasta. Schronisko przy Legionów, posiadające 72 miejsca noclegowe, znów może zachwycać, swoją neoklasycystyczną formą, eksponując przy tym nowoczesny mural namalowany na bocznej ścianie. Z kolei budynek przy Zamenhofa (49 miejsc), otrzymał m.in. nową elegancką elewację (oryginalne zdobienia tej XIX wiecznej kamienicy nie zostały przywrócone po powojennej odbudowie), podwórko, ogród, recepcję oraz nowoczesną kotłownię gazową. Jednocześnie w obydwu schroniskach, sukcesywnie remontowane są łazienki, wymienione zostały meble, zasłony, pościele itp. Wszystkie te działania sprawiają, że obydwa budynki swoim standardem oraz poziomem bezpieczeństwa zbliżone są do hoteli.
Oczywiście, poprawianie wyglądu schroniska nie jest jedynym przedmiotem działań placówki. Podstawowymi celami jest przyjmowanie gości (ponad 18 tys. udzielonych noclegów w 2015 r.) oraz propagowanie szeroko pojętego krajoznawstwa i aktywnych form wypoczynku, zarówno wśród przyjezdnej, jak i miejscowej młodzieży. Dlatego też schronisko nieodpłatnie opracowuje dla grup spoza Łodzi wielodniowe programy zwiedzania, a zatrudniony nauczyciel (przewodnik miejski) oprowadza je po mieście.
Od 2013 r. Szkolne Schronisko Młodzieżowe konsekwentnie propaguje wśród łódzkiej młodzieży najciekawsze zakątki miasta w ramach projektu edukacyjnego „Odkrywcy Łodzi”. Stara się rozbudzić pasje, zainteresowania, uwrażliwić na otaczający świat, a także promować zdrowe, bezpieczne sposoby spędzania wolnego czasu. Tylko w III edycji projektu odbyło się ponad 150 spacerów, w ramach sześciu tras tematycznych, z warsztatami i zajęciami sportowymi. W sumie uczestniczyło w nim ponad 3 tys. uczniów wraz z nauczycielami z 44 łódzkich szkół podstawowych i placówek specjalnych. Miniona edycja realizowana była we współpracy z Zielenią Miejską, Centralnym Muzeum Włókiennictwa, Muzeum Miasta Łodzi, Muzeum Sztuki, Oddziałem Łódzkim PTTK i MOSiR w Łodzi. Od 2018 r. schronisko dysponuje dwoma ośrodkami letnimi w Grotnikach.
Podsumowując, można uznać, iż dziś schronisko wraca niejako do założeń szeroko pojętego ruchu turystycznego, czynnie promując krajoznawstwo, przy jednoczesnym podnoszeniu jakości oferowanych usług. Tym samym, będąc najtańszym miejscem noclegowym, przyjmującym młodzież nie tylko z Polski, ale i z całego świata staje się wizytówką miasta, tudzież całego kraju.
Filip Jasieczek i Marianna Strugińska-Felczyńska