Aleksander Janowski
„Wstyd to wielki nie znać swej ojczystej ziemi”
„Ziemia to karty księgi: czytaj ją i oglądaj jej obrazy”
„Poznaj swój kraj, abyś go mógł gorąco ukochać”
„Poznaj swój kraj, abyś umiał nim gospodarować”
Piękno województwa łódzkiego wynika głównie z jego walorów kulturowych, przyrodniczych, a także jego usytuowania, co może zachęcać do jego poznania. To miejsce ma swoją niepowtarzalną specyfikę, dlatego warto przyjechać i zobaczyć.
Centralne położenie województwa łódzkiego jest jednym z jego głównych atutów. Dogodna komunikacja z największymi miastami zarówno Polski, jak i Europy jest walorem nie do przecenienia. Województwo łódzkie zajmuje obszar 18 219 km2 i znajduje się w geometrycznym centrum Polski. Przebiegają przez teren województwa ważne szlaki komunikacyjne zarówno drogowe jak i kolejowe – łatwo dotrzeć każdym środkiem komunikacji. Tutaj znajdują się również doskonałe warunki wynikające z walorów przyrodniczych do uprawiania turystyki aktywnej i specjalistycznej w tym turystyki wodnej oraz kajakowej, infrastruktura do uprawiania turystyki jeździeckiej, narciarstwa biegowego, liczne szlaki turystyczne, dobrze rozwinięte i różnorodne zaplecze o charakterze sportowym i rekreacyjnym. W całym województwie, z myślą o turystach, wytyczono wiele szlaków pieszych i rowerowych.
Kolejnymi atutami województwa łódzkiego godnymi polecania są jego walory krajoznawcze, przyrodnicze i kulturowe. Unikatowe miejsca cenne przyrodniczo (np. Dolina Bzury, Dolina Pilicy), a także bogactwo i zróżnicowanie zasobów środowiska przyrodniczego oraz rozwinięty system obszarów chronionych (formy ochrony przyrody, rzadkie gatunki roślin i zwierząt, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe), to piękno natury, które przyciąga i zaprasza do chwili zatrzymania i podziwu nad otaczającym nas światem.
Monumentalne świątynie, małe drewniane kościółki, dwory, pałace, zamki, zespoły zabudowy miejskiej i fabrycznej – to tylko niektóre z kolejnych naszych atrakcji turystycznych warte obejrzenia.
Szlaki turystyczne na terenie województwa prezentujące dziedzictwo kulturowe regionu.
Na terenie województwa łódzkiego znajdują się 153 szlaki, w tym 52 piesze o łącznej długości 1741 km, 86 rowerowe o łącznej długości 2581 km, 1 wodny o długości 148,3 km, a także 14 konnych o łącznej długości ok. 260 km. Przez teren województwa przebiegają również turystyczne szlaki kulturowe o zasięgu europejskim i krajowym: europejskie szlaki historyczne m.in. Szlak Romański, Szlak Cysterski, Szlak Bursztynowy, czy Szlak Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
Szlaki kulturowe/antropogeniczne
Na terenie województwa łódzkiego zostały przygotowane dla turystów, bardzo ciekawe szlaki kulturowe/antropogeniczne. Do nich m.in. włącza się:
- Szlak im. Prezydenta Ignacego Mościckiego,
- Szlak Partyzancki im. majora Henryka Dobrzańskiego – „Hubala”,
- Szlak Zabytkowych Dworków Ziemi Sieradzkiej,
- Szlak Walk nad Wartą, Szlak Powstańców 1863 r.,
- Szlak im. Władysława St. Reymonta (poświęcony pamięci wielkiego polskiego pisarza i laureata literackiej Nagrody Nobla w 1925 r., mieszkańca ziemi sieradzkiej w latach 1912-1913),
- Szlak Młynów nad Grabią – to bardzo ciekawy szlak turystyczny, łączący zachowane zabytki techniki w postaci sześciu dawnych młynów wodnych zbudowanych nad rzeką Grabią z interesującą przyrodą i zabytkami Łasku,
- Szlak Braci Czeskich,
- Szlak „Do Świętej Anny”,
- Szlak „Śladami Świętego Wojciecha” .
Wybrane rowerowe szlaki tematyczne:
- Szlak Załęczańskim Łukiem Warty
- Szlak Wierzchlas – Osjaków – Wierzchlas
- Szlak po Parku Krajobrazowym Wzniesień Łódzkich (Szlak prowadzi przez wyjątkowo malowniczy obszar mezoregionu Wzniesień Łódzkich, na który składa się unikatowy w centralnej Polsce krajobraz wyżynny)
- Szlak po Bolimowskim Parku Krajobrazowym
Wybrane piesze szlaki tematyczne:
- Szlaki przyrodnicze Szlak Uroczysk i Rezerwatów. Na trasie leżą 2 rezerwaty przyrody „Jabłecznik” i „Wojsławice”, chroniące wiekowy las jodłowy
- Szlak Kurhanów Książęcych – umożliwia dotarcie do prehistorycznych kurhanów dawnych władców plemiennych
- Szlak Jury Wieluńskiej – umożliwia poznanie różnorodnych walorów środowiska naturalnego Wyżyny Wieluńskiej oraz wybranych przykładów jej dziedzictwa historyczno – kulturowego. Prowadzi przez tereny Załęczańskiego Parku Krajobrazowego położonego w obrębie Wielkiego Łuku Warty pomiędzy Krzeczowem a Działoszynem.
Przyrodnicze osobliwości
Województwo łódzkie może pochwalić się kilkoma niezwykłymi i unikalnymi walorami naturalnymi. Do tych przyrodniczych osobliwości zaliczyć można źródła i wywierzyska oraz jaskinie i groty.
Źródła krasowe, które są wypływami wód podziemnych, krążących w skałach wapiennych, spotkać można w kilku punktach województwa. Charakteryzują się niezwykle czystą wodą, często o wyjątkowej niebieskiej barwie. Należą do nich: Granatowe Źródła, źródło w Bobrownikach, źródło w Lasowicach, Źródło w Inowłodzu (znajdują się na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego, Źródło w Inowłodzu, Źródła Ciosenki w powiecie zgierskim).
Jaskinie krasowe występują na Wyżynie Wieluńskiej, w okolicach dwóch wsi – Węże i Draby, leżących w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Najwięcej jaskiń kryje masyw Góry Zelce zbudowany z górno jurajskich skał wapiennych, osadzonych w tym miejscu 130 milionów lat temu, w środowisku morskim.
Różnorodność ziem centralnej Polski znajduje swoje odzwierciedlenie w różnorodności zachowanych obiektów historycznej architektury, budownictwa. Sytuowanie historyczne współczesnego województwa łódzkiego spowodowało ciekawe połączenie kulturowe i gospodarcze ziem, które składają się na region łódzki. To na ziemiach łódzkich spotkać można najstarsze istniejące obiekty obronne, grodziska i relikty dawnych grodów (zachowane m.in. w Tumie, Żarnowie, Sieradzu). Średniowieczne zamki oglądać można w Oporowie, Uniejowie, Łęczycy, Rawie Mazowieckiej, Opocznie oraz Piotrkowie Trybunalskim (zamek znacznie przebudowany). Ruiny zamków znajdują się m.in. w dolinie rzeki Pilicy: Inowłodzu, Majkowicach, Bąkowej Górze, Przedborzu, a także nad Prosną w Bolesławcu. Na terenie województwa istnieje również wiele siedzib rodów arystokratycznych, rodzin szlacheckich. Najbardziej znane pałace znajdują się w Nieborowie, Walewicach, a także pałace biskupie w Wolborzu i Skierniewicach. Spośród licznych w regionie dworów wymienić można m.in.: Tubądzin, Ożarów, Wodzierady, Biskupice, Dębołękę, Gostków, Małyń, Rychłocice, Kołacin, Byszewy, Chojne. Atrakcję turystyczną stanowią również założenia parkowe, bardzo często towarzyszące zabudowaniom pałacowym i dworskim.
O potencjale kulturowym ziem województwa łódzkiego decyduje również to, że od wieków tereny te wspólnie z Polakami zamieszkiwali przedstawiciele różnych narodowości, bogactwem swej kultury przyczyniając się do zróżnicowania obrazu kultury niematerialnej i artystycznej regionu łódzkiego.
Przedstawiciele narodu niemieckiego, żydowskiego, rosyjskiego, czeskiego pozostawili na ziemi łódzkiej świątynie, pałace, zespoły fabryczne, nekropolie. Ich ślady widoczne są również w tradycji – regionalnej kuchni, obrzędach. Te pozostałości zróżnicowania etnicznego na ziemi województwa łódzkiego szczególnie wyraźnie widoczne jest w dużych miastach – ośrodkach regionu łódzkiego: Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim, Sieradzu, Łowiczu, Łęczycy, Uniejowie, Skierniewicach, Rawie Mazowieckiej, Tomaszowie Mazowieckim, Kutnie. Niestety wydarzenia historii najnowszej – eksterminacja ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej, opuszczenie Polski przez obywateli niemieckich, spowodowała zmianę charakteru tych tradycyjnie wielokulturowych ziem.
Ziemia łódzka, to także bogate walory kulturowe w szczególności dziedzictwo przemysłowe, cenne założenia przestrzenne historycznych miast; liczne kościoły i ważne miejsca kultu religijnego (w tym związane ze św. Faustyną); kurhany; kompleksy pałacowo parkowe o dużej wartości historycznej (Nieborów, Arkadia) i zamki; miejsca związane z wielkimi postaciami przeszłości (Konopnicka, Reymont), miejsca pamięci narodowej – miejsca bitew, dziedzictwo kulturowe po I i II wojnie światowej (kolej wąskotorowa, schrony, miejsca bitew), nekropolie, duża liczba muzeów, a także bogata kultura ludowa i zachowane tradycje ludowe (w tym obszar Łowicza, Opoczna), tradycje filmowe Łodzi.
Na specjalną uwagę na terenie województwa zasługuje sama Łódź – jako jego stolica i miasto o dużym potencjale kulturotwórczym. Miasto, które otrzymało prawa w XV w., rozwinęło się jako ośrodek przemysłu włókienniczego na początku XIX w. W Łodzi na szczególną uwagę zasługuje architektura przemysłowa. Wnętrza fabryk już dawno opustoszały, jednak pozostały zaskakująco różnorodne, monumentalne budowle charakterystycznych dla miast przemysłowych, założeń fabryczno-rezydencjonalno-mieszkalnych. Wśród nich wymienić należy stylistycznie, chętnie przekształcane na obiekty pełniące funkcje kultury, rozrywki i mieszkalne, należą założenie przemysłowo-mieszkalno-rezydencjonalne K. W. Scheiblera i T. Grohmana przy ul. Tymienieckiego, obejmujące zespół budynków fabrycznych wraz z siedzibą straży pożarnej, budynki mieszkalne dla robotników – famuły przy Księżym Młynie i Targowej, willę Herbsta przy ul. Przędzalnianej 72, wzniesioną w stylu neorenesansowym, w której mieści się Muzeum Wnętrz XIX wiecznych, pałac Grohmana przy Tylnej. W pobliżu znajduje się również zespół fabryczny przy Wodnym Rynku – z rezydencją K.W. Scheiblera. Wśród zespołów fabrycznych Scheiblera na szczególną uwag zasługuje ten znajdujący się przy Tymienieckiego 3-7. Zespół ten zachował swój fabryczny klimat, z wewnętrznymi uliczkami, łącznikami, bocznicą kolejowa. Wśród tych budynków znajduje się secesyjna elektrownia scheiblerowska. Część dawnych fabrycznych budynków przekazana została stowarzyszeniu promującemu sztukę nowoczesną „Łódź Art. Center”.
Innymi zespołami fabrycznymi zasługującymi na zainteresowanie są: „Biała Fabryka” L. Geyera wybudowana w latach 1835-38, mieszcząca obecnie Centralne Muzeum Włókiennictwa; dawna fabryka I. Poznańskiego przy ul. Ogrodowej, mieszcząca obecnie centrum kulturalno-rozrywkowo-handlowe „Manufaktura” (sąsiaduje ona z pałacem Poznańskiego – siedzibą Muzeum Historii Miasta Łodzi). Obecnie jeden z najbardziej spektakularnych projektów adaptacji poprzemysłowych w centrum rozrywkowo-handlowe. Można śmiało stwierdzić, że obecnie kompleks Manufaktury stał się nieformalnym centrum miasta.
W Łodzi też znaleźć można rezydencje fabrykanckie – wille, pałace, rozmieszczone wzdłuż centralnych ulic miasta, prezentujące przede wszystkim architekturę neostylową. Do najbardziej charakterystycznych obiektów tego typu zaliczyć należy: pałac Karola Poznańskiego (ul. Gdańskiej 32), nawiązujący do włoskich pałaców renesansowych, będący siedzibą Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej, neorenesansowy pałac Poznańskiego (ul. S. Więckowskiego 36), będący obecnie siedzibą Muzeum. Program Rozwoju Sztuki. Najwięcej reprezentacyjnych siedzib znajdziemy przy głównej ulicy miasta, ul. Piotrkowskiej. Znajdują się tam budynki o charakterze neostylowym i eklektycznym.
Jednym z ważniejszych elementów wielokulturowej tradycji Łodzi jest również znajdujący się tutaj największy w Europie cmentarz żydowski, utworzony w 1892 roku.
Stosunkowo nowym produktem turystycznym stała się turystyka industrialna. Do pereł architektury regionu łódzkiego zaliczyć trzeba również obiekty przemysłowe. Najciekawszymi obiektami są oczywiście te, w których można oglądać oryginalne maszyny produkcyjne. Zabytkowe turbiny podziwiać można w dawnej elektrowni K. W. Scheiblera oraz w elektrowni łódzkiej (ul. Targowa). W pozostałych obiektach przemysłowych zachowały się interesujące, oryginalne konstrukcje i detale architektoniczne. Można znaleźć je na terenie fabryki Scheiblera przy Wodnym Rynku, w fabryce Silbersteina (ul. Piotrkowskiej 252), w „Białej Fabryce” Geyera (ul. Piotrkowska 282).
Łódź to miasto, gdzie różnież znajdują się muzea i galerie sztuki w województwie funkcjonuje 40 muzeów, 44 galerie, 14 teatrów i instytucji muzycznych, w tym 1 filharmonia, 8 teatrów dramatycznych, 3 lalkowe, 1 opera oraz 1 operetka, funkcjonowało ogółem 38 kin (w tym 2 multipleksy), oferujące łącznie 13 788 miejsc na widowni (dane GUS). Dodatkowo w regionie funkcjonuje jeden ogród zoologiczny oraz dwa ogrody botaniczne.
Potencjał ilościowy obiektów oraz miejsc noclegowych
W całym województwie łódzkim funkcjonuje 85 obiektów zakwaterowania zbiorowego zewidencjonowanych zgodnie z Ustawą o usługach turystycznych, oferujących łącznie 6 484 miejsca noclegowe.
Potencjał turystyczny regionu łódzkiego jest niebagatelny. Niewątpliwym walorem są najstarsze obiekty architektury, które same w sobie stanowią atrakcję turystyczną. Wśród obiektów reprezentujących poszczególne style architektoniczne, znajduje się, obok założeń klasztornych i kościołów, zamków i ruin zamków, stosunkowo duża liczba dworów, pałaców. Te najczęściej położone są w pięknym otoczeniu parków, co podnosi atrakcyjność tych miejsc. Na szczególną uwagę zasługuje także pokaźna liczba (ok. 100) drewnianych kościołów. Są wśród nich szczególnie cenne obiekty, pochodzące z XVI w.