Rok 2023, podobnie jak poprzednie lata, obfituje w liczne grono patronów, wybranych przez Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Uchwały ustanawiające patrona i upamiętniające wydarzenia tego roku podjął również Sejmik Województwa Mazowieckiego. Wybory patronów wiążą się z konkretnymi wydarzeniami i rocznicami, które wypadają w tym roku. Dla upamiętnienia wszystkich osobowości, w całym kraju odbywać się będą różnorodne przedsięwzięcia kulturalne. Zachęcamy do zatrzymania się nad każdym z patronów i poznania dorobku życia jaki nam pozostawili.
Wojciech Korfanty, Paweł Edmund Strzelecki, Aleksander Fredro, Aleksandra Piłsudska, Maurycy Mochnacki, Jadwiga Zamoyska i Jerzy Nowosielski to patroni roku 2023 wybrani przez Sejm RP.
20 kwietnia 2023 r. przypada 150. rocznica urodzin Wojciecha Korfantego. W uchwale podkreślono, iż jest to jeden z ojców naszej niepodległości i wielki syn śląskiej ziemi, który był wielkim społecznikiem, publicystą na stałe związanym z chrześcijańską demokracją, członkiem Ligi Narodowej, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz prowadził działalność redakcyjną i wydawniczą w pismach „Górnoślązak” oraz „Polak”. W czasach II Rzeczypospolitej był członkiem Naczelnej Rady Ludowej, kierującej zwycięskim Powstaniem Wielkopolskim. W drugiej połowie 1923 r. pełnił funkcję wicepremiera w rządzie Wincentego Witosa, zaś w okresie sanacji był w opozycji, co przyczyniło się do przymusowej emigracji i pobytu w więzieniu.
W październiku przypada 150. rocznica śmierci Pawła Edmunda Strzeleckiego. Był wybitnym badaczem, podróżnikiem, odkrywcą i filantropem. Jako pierwszy Polak okrążył samodzielnie kulę ziemską. Badał tereny Ameryki Północnej i Południowej oraz Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii. Dokonał tam wielu odkryć, a najwyższy szczyt kontynentu australijskiego nazwał Górą Kościuszki (Mount Kościuszko), na cześć przywódcy insurekcji z 1794 r. Odkrył i nazwał także najżyźniejszy rejon rolniczy Australii – Gippsland. Angażował się w działania dobroczynne, m.in. działając na rzecz dożywiania dzieci w okresie Wielkiego Głodu w Irlandii.
W tym roku wypada 230. rocznica urodzin Aleksandra Fredry – najwybitniejszego polskiego komediopisarza, a także pamiętnikarza, poety oraz żołnierza kampanii napoleońskich. Był uczestnikiem wyprawy na Moskwę w 1812 r., a za męstwo został odznaczony orderami Virtuti Militari oraz Legii Honorowej. Fredro to twórca oryginalnej polskiej komedii, autor kilkudziesięciu utworów scenicznych wystawianych w teatrach Warszawy, Krakowa i Lwowa, takich jak: „Śluby panieńskie czyli magnetyzm serca”, „Zemsta”, „Pan Jowialski”. Zadebiutował w 1815 r. jednoaktówką „Intryga na prędce czyli nie ma złego bez dobrego”.
Rok 2023 będzie też skupiony na obchodach 60. rocznicy śmierci Aleksandry Piłsudskiej – działaczki niepodległościowej, członkini Polskiej Organizacji Wojskowej i Polskiej Partii Socjalisty. W czasie I wojny światowej wstąpiła do Legionów Polskich, otrzymała przydział do oddziału wywiadowczo-kurierskiego I Brygady i została komendantką kurierek legionowych. Na terenie zaboru pruskiego przechowywała broń i przewoziła literaturę. Za działalność w POW została aresztowana, a następnie internowana w obozie w Szczypiornie. Po roku wróciła do Warszawy, gdzie aktywnie działała w POW […] W towarzystwie „Opieka” zakładała świetlice z bibliotekami dla młodzieży. – napisano o niej w uchwale.
13 września br. przypada 220. rocznica urodzin Maurycego Mochnackiego – konspiratora, dziennikarza, krytyka literackiego, pianisty, członka niemal wszystkich ówczesnych tajnych sprzysiężeń przeciw Rosji w Warszawie i żołnierza Powstania Listopadowego, odznaczonego orderem Virtuti Militari, wielokrotnie rannego w kolejnych bitwach z Moskalami. Maurycy Mochnacki był także teoretykiem polskiego romantyzmu, twórcą jego podstaw i jednym z najważniejszych krytyków literackich epoki, autorem licznych recenzji i artykułów poświęconych twórczości, w tym rozprawy „O duchu i źródłach poezji w Polszcze”.
W listopadzie br. upłynie 100 lat od śmierci Jadwigi Zamoyskiej – współtwórczyni Fundacji Zakłady Kórnickie, zaangażowanej społecznie patriotki, służebnicy Bożej, poliglotki, autorki spójnego systemu pedagogicznego, założycielki pierwszej w Polsce zawodowej szkoły gospodarstwa domowego i prekursorki myślenia o oświacie w kategoriach zarządzania projektem. Założona przez nią w 1882 r. Szkoła Domowej Pracy Kobiet, była „nowoczesną odpowiedzią na ówczesne potrzeby społeczne kobiet”. Dzięki jej wsparciu sukcesem zakończyły się starania jej syna Władysława o odzyskanie dla Polski Morskiego Oka. Z należących do obojga dóbr, na mocy ustawy sejmowej, powstała Fundacja Zakłady Kórnickie. Dziełom Zamoyskiej przyświecało motto „Służyć Bogu, służąc Ojczyźnie, służyć Ojczyźnie, służąc Bogu”. Była jedną z pierwszych osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski.
W tym roku obchodzić będziemy stulecie urodzin Jerzego Nowosielskiego – wybitnego malarza, rysownika, scenografa, pedagoga, filozofa, teoretyka sztuki i myśliciela religijnego, uważanego za jednego z najwybitniejszych współczesnych pisarzy ikon. Nowosielski uznawany jest za jedną z najwybitniejszych postaci polskiej kultury współczesnej. Nie tylko tworzył sztukę, ale także pisał o niej. Wykonał wyposażenie i polichromie licznych świątyń rzymskokatolickich, grekokatolickich i prawosławnych. Malował także akty kobiece i pejzaże oraz formy abstrakcyjne.
Mikołaj Kopernik, Jan Matejko i Wisława Szymborska patronami roku 2023 wybranymi przez Senat RP.
W tym roku odbędą się obchody 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Studiował nauki matematyczno-przyrodnicze, następnie prawo kanoniczne i medycynę. Uzyskał doktorat z prawa kanonicznego na uniwersytecie w Ferrarze. We Włoszech doskonalił znajomość języków klasycznych, przetłumaczył z greki na łacinę dzieło Teofilakta Symokatty „Epistolae morales, rurales et amatoriae”. Po powrocie do Polski w 1503 r. następne 40 lat życia spędził przeważnie na Warmii; w Lidzbarku Warmińskim, jako sekretarz i medyk biskupa Watzenrodego, a po jego śmierci – jako kanonik przy katedrze we Fromborku. Właśnie tam przeprowadził znaczną część spośród 60 zarejestrowanych obserwacji astronomicznych. Był lekarzem. Interesował się zagadnieniami ekonomicznymi, czego wynikiem był jego projekt reformy walutowej. Sformułował prawo ekonomiczne, zgodnie z którym pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy (nazwane później prawem Greshama). Mikołaj Kopernik najbardziej jest znany jako astronom – twórca heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego. Główne jego dzieło „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”) powstało w latach 1515–30. Początkowo przeznaczone było do rozpowszechniania wyłącznie w gronie zaprzyjaźnionych specjalistów. Do publikacji skłonił Kopernika niemiecki astronom i matematyk G.J. von Lauchen.
W 2023 roku mija 185. rocznica urodzin i 130. rocznica śmierci Jana Matejki powszechnie cenionego polskiego malarza. Był jednym z najwybitniejszych twórców malarstwa historycznego w Europie. Namalował ponad 300 obrazów (m.in. „Unia lubelska”, „Stefan Batory pod Pskowem”, „Bitwa pod Grunwaldem”, „Hołd pruski”, „Jan Sobieski pod Wiedniem”, „Wernyhora”, „Kościuszko pod Racławicami”, „Konstytucja 3 Maja 1791 roku”). Tworzył też portrety. Jednym z ostatnich jego dzieł był „Poczet królów i książąt polskich”. Swoje obrazy Jan Matejko wielokrotnie prezentował na wystawach w najważniejszych europejskich ośrodkach kultury. Zdobył liczne prestiżowe nagrody i odznaczenia, został honorowym członkiem wielu akademii artystycznych. Angażował się ponadto w prace związane z konserwacją krakowskich zabytków. Jest autorem polichromii kościoła Mariackiego w Krakowie. W 1873 r. mianowano go dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Uczniami Jana Matejki byli wybitni twórcy Młodej Polski, m.in. Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski i Józef Mehoffer.
W tym roku świętować będziemy 100. rocznicę urodzin Wisławy Szymborskiej, wybitnej poetki i laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Była redaktorem działu poezji w tygodniku „Życie Literackie” i miesięczniku literackim „Pismo”. Wydała 12 zbiorów poetyckich, m.in.: „Dlatego żyjemy”, „Pytania zadawane sobie”, „Wołanie do Yeti”, „Sól”, „Sto pociech”, „Wszelki wypadek”, „Wielka liczba”, „Ludzie na moście”, „Koniec i początek”, „Chwila”, a także 4 zbiory felietonów o literaturze „Lektury nadobowiązkowe”, wybór „porad literackich” z okresu pracy w „Życiu Literackim” oraz zbiór zabaw literackich z różnych lat „Rymowanki dla dużych dzieci”. Otrzymała Nagrodę Nobla w 1996 r. i nagrody: im. J.W. Goethego, im. J.G. Herdera czy polskiego Pen Clubu. Poetka fascynuje czytelników na całym świecie, stała się ambasadorką polskiej kultury za granicą. Jej wiersze zostały przetłumaczone na ponad czterdzieści języków. Tematy, które poruszała w swojej poezji, wciąż są aktualne. Forma, jaką się posługiwała, ciągle zachwyca mistrzostwem. Część twórczości autorki można zobaczyć w bibliotece cyfrowej polona.pl, która została udostępniona za zgodą spadkobierców. W bibliotece w Wiązownie i w Gliniance jest możliwość wypożyczenia twórczości Wisławy Szymborskiej oraz jej biografii.
W 2023 r. przypada 100. rocznica śmierci znakomitego krakowskiego artysty Włodzimierza Przerwy-Tetmajera – malarza, grafika, poety, prozaika, dramaturga, scenografa, publicysty, działacza politycznego aktywnie zaangażowanego w walkę o niepodległość Polski, człowieka o ogromnej odwadze i sile charakteru, wspaniałego męża, ojca i przyjaciela. W jego dziełach malarskich odzwierciedla się znamienna dla okresu Młodej Polski fascynacja rodzimym folklorem. Artysta trwale wpisał się również w dzieje polskiego życia politycznego jako pełen pasji polityk i patriota.
W uchwale o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego Senat w 80. rocznicę powstania w getcie warszawskim oddaje hołd poległym oraz tym, którzy przeżyli i do końca swoich dni podnosili głos protestu przeciwko zbrodniczym planom zagłady narodu żydowskiego.
Rok 2023 będzie Rokiem Aleksandra Sochaczewskiego oraz Rokiem Powstania Styczniowego tak zdecydował Sejmik Województwa Mazowieckiego.
W tym roku przypada 180. rocznica urodzin i 100. rocznica śmierci Aleksandra Sochaczewskiego, wybitnego polskiego artysty żydowskiego pochodzenia, malarza polskiego losu na Syberii. Za udział w powstaniu styczniowym był więziony w Cytadeli Warszawskiej, a następnie zesłany na Syberię. Jego dzieła stanowią swoistego rodzaju dokumentację niedoli Polaków skazanych na banicję bezpośrednio po upadku Powstania Styczniowego. Bardzo szeroki i ciekawy zarys życia oraz twórczości Aleksandra Sochaczewskiego znajduje się na stronie: http://www.bibliotekanauki.pl
Ten rok przyniesie nam także obchody 160. rocznicy wybuchu powstania styczniowego. Jest to jedno z największych powstań narodowych. Bitwy pomiędzy powstańcami i Moskalami odbywały się w niemal każdym powiecie, stąd na terenie Mazowsza znajduje się wiele upamiętnień tego zrywu narodowowyzwoleńczego. Za udział w Powstaniu wielu Polaków zostało więzionych i zesłanych na katorgę na Syberię, gdzie spędzili wiele lat. Tylko niewielu Sybiraków przeżyło to zesłanie i doczekało się wolnej Polski. W trakcie Powstania Tymczasowy Rząd Narodowy, podpisując dokumenty, używał pieczęci składającej się z 3 herbów: Polski, Litwy i Ukrainy.
