Święte Triduum Paschalne Męki i Zmartwychwstania Chrystusa to dla chrześcijan najświętszy czas w roku. Kościół w tym czasie rozpamiętuje najważniejsze wydarzenia historii zbawienia – ustanowienie eucharystii, Mękę i Śmierć Chrystusa oraz Jego Zmartwychwstanie.
Triduum (Trzy Dni) rozpoczyna się Mszą Wieczerzy Pańskiej w wieczór Wielkiego Czwartku, trwa poprzez Wielki Piątek i Wielką Sobotę aż do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.
Wbrew pozorom obchody Triduum nie trwają cztery lecz trzy dni (stąd nazwa). Jest to związane z żydowską rachubą czasu. Każde święto rozpoczyna się już poprzedniego dnia wieczorem po zachodzie słońca. Tak więc pierwszy dzień rozpoczyna się od Mszy Wieczerzy Pańskiej w czwartkowy wieczór a kończy Liturgią Męki Pańskiej w piątek jeszcze przed wieczorem. Drugi dzień – od piątku wieczór przez sobotę – to czas liturgicznej ciszy i smutku. Właściwie nie sprawuje się wówczas żadnych sakramentów, a Komunię św. mogą, w formie wiatyku, przyjmować jedynie umierający. W sobotni wieczór rozpoczyna się celebracja Świętej Nocy Zmartwychwstania. Noc Paschalna oraz cała Niedziela Wielkanocna to największe święto chrześcijańskie, pierwszy dzień tygodnia, uroczyście obchodzony w każdą niedzielę przez cały rok.
Wielki Czwartek
Pierwszy dzień Triduum Paschalnego , dzień w którym uobecnia się Ostatnią Wieczerzę, ustanowienie przez Jezusa Eucharystii i sakramentu kapłaństwa. Rankiem, jeszcze przed rozpoczęciem Triduum we wszystkich kościołach katedralnych ma miejsce szczególna msza św., tzw. Msza św. Krzyżma. Odprawia ją biskup diecezjalny wraz z kapłanami, którzy odnawiają swoje przyrzeczenia kapłańskie.
Podczas Mszy św. Krzyżma święcone są oleje chorych i krzyżmo, które przez kolejny rok służyć będą przy udzielaniu sakramentów chrztu, namaszczenia chorych i święceń kapłańskich. Oleje, które został z zeszłego roku należy spalić.
W czwartkowy wieczór Mszą Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna się Triduum Paschalne. Przed rozpoczęciem liturgii opróżnia się tabernakulum, w którym przez cały rok przechowywany jest Najświętszy Sakrament. Odtąd aż do Nocy Zmartwychwstania pozostaje ono puste. Msza św. ma charakter bardzo uroczysty. Jest dziękczynieniem za ustanowienie Eucharystii i kapłaństwa służebnego.
Podczas liturgii śpiewowi hymnu „Chwała na wysokości Bogu” (nie śpiewano go przez cały Wielki Post) towarzyszy bicie w dzwony. Zamilkną one aż do Wigilii Paschalnej. Po homilii ma miejsce obrzęd umywania nóg. Główny celebrans, przeważnie jest to przełożony wspólnoty (biskup, proboszcz, przeor), umywa i całuje stopy dwunastu mężczyznom. Przypomina to gest Chrystusa wobec apostołów podczas Ostatniej Wieczerzy i wyraża prawdę, że Kościół, tak jak Chrystus, nie jest po to, żeby mu służono, lecz aby służyć.
Po Mszy św. Najświętszy Sakrament przenosi się procesyjnie do tzw. ciemnicy (na pamiątkę uwięzienia Chrystusa). Tam rozpoczyna się adoracja. Dzwony zastąpione są kołatkami, ogołaca się ołtarz z obrusa, świec i ozdób.
Z Wielkim Czwartkiem związane są też liczne zwyczaje ludowe. Dziewczęta kąpały się w zimnej wodzie, gdyż istniał przesąd, że ta panna, która wykąpie się tego dnia będzie przez cały rok czerwona jak krew, biała jak śmietana, zdrowa jak orzech i ponętna jak jabłuszko. Dziewczęta tego dnia wybiegały również do lasu po lubczyk. Na pamiątkę tego, że Piotr trzykrotnie zaparł się Chrystusa i natychmiast zapiał kogut, w łęczyckim chłopcy ciągną na sznurku drewnianego koguta, chodzą po domach, śpiewają pieśni o Męce Pańskiej i zbierają datki.
(Mirosław Korolko, Leksykon kultury religijnej w Polsce, Warszawa, 1999, s. 580)
Wielki Piątek
To pamiątka dnia, w którym Jezus umarł na krzyżu. Zgodnie z najdawniejszą tradycją nie odprawia się tego dnia Eucharystii.
W godzinach popołudniowych, najlepiej o godz. 15 – gdyż jest to wedle przekazu Ewangelii godzina Śmierci Jezusa – sprawuje się starożytną Liturgię Męki Pańskiej. Asysta wchodzi do świątyni w ciszy. Przed ołtarzem celebrans i asysta przez chwilę leżą krzyżem, a po modlitwie wstępnej czytane jest proroctwo o Cierpiącym Słudze Jahwe i fragment Listu do Hebrajczyków. Następnie czyta się lub śpiewa, zwykle z podziałem na role, opis Męki Pańskiej według św. Jana.
Po homilii w bardzo uroczystej modlitwie wstawienniczej Kościół poleca Bogu wszystkie swoje stany, braci odłączonych, Żydów, wyznawców innych religii oraz niewierzących.
Potem następuje adoracja krzyża. Zasłonięty fioletowym suknem Krzyż wnosi się przed ołtarz. Celebrans stopniowo odsłania jego ramiona i śpiewa trzykrotnie: „Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata”, na co wierni odpowiadają „Pójdźmy z pokłonem”.
Następnie wierni mogą adorować Krzyż przyklękając przed nim i całując. Po adoracji z ciemnicy przynosi się Najświętszy Sakrament i wiernym udzielana jest Komunia.
Ostatnią częścią Liturgii Męki Pańskiej jest procesja do Grobu. To specjalnie udekorowana kaplica, w której pozostawia się Najświętszy Sakrament aż do Wigilii Paschalnej. W niektórych regionach Polski praktykowany był zwyczaj zwany „Boże rany” .
Wielka Sobota
Wielka Sobota jest dniem ciszy i oczekiwania. Na pamiątkę tej właśnie soboty, kiedy to według Tradycji apostołowie rozpierzchli się po śmierci Jezusa, a jedyną osobą która wytrwała w wierze była Jego Matka każda sobota jest w Kościele dniem maryjnym.
Tradycją Wielkiej Soboty jest święcenie pokarmów wielkanocnych: chleba, mięsa, soli i jajek. Wierni przynoszą je do kościoła w specjalnie udekorowanych koszyczkach. W zwyczaju jest też masowe odwiedzanie różnych kościołów i porównywanie wystroju Grobów Pańskich.
Wielkanoc
(Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego) najstarsze (obchodzone już w czasach apostolskich) i najważniejsze święto chrześcijańskie. Upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa po zbawiennej dla ludzi Jego męce i śmierci. W teologii chrześcijańskiej jest to najważniejsze wydarzenie w historii ludzkości.
Cotygodniowym przypomnieniem tego święta jest niedziela, nazywana w starożytności Dies Dominica (Dzień Pański), a w staro-cerkiewno-słowiańskim i wielu językach słowiańskich Woskriesienije (Zmartwychwstanie).
Poprzedzający Wielkanoc tydzień, stanowiący okres wspominania najważniejszych dla wiary chrześcijańskiej wydarzeń, nazywany jest Wielkim Tygodniem, a ostatnie trzy dni tego tygodnia znane są jako Triduum Paschalne.
Przez wieki spierano się, kiedy powinna być obchodzona ta uroczystość. Podczas soboru nicejskiego w 325 roku ustalono pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Wielkanoc jest więc świętem ruchomym: może wypaść najwcześniej 22 marca, a najpóźniej 25 kwietnia.
Z obchodami świąt wielkanocnych związanych jest wiele zwyczajów ludowych: śniadanie wielkanocne, pisanki, święcone, święcone, Śmigus-Dyngus, Emaus, topienie Judasza, pogrzeb żuru i śledzia, na wybitki, palmy wielkanocne.
