„Gdy gaśnie pamięć ludzka dalej mówią kamienie”
Prymas Stefan Wyszyński
Dla uczczenia 100-lecia Odzyskania Niepodległości Polski, członkowie oraz Zarząd PTSM 9 listopada 2018 roku uczestniczyli w spacerze po Starym Cmentarzu przy ulicy Ogrodowej. Podczas spaceru chwila zadumy, zapaliliśmy znicze nad nagrobkami bohaterów, którzy walczyli o Wolną Polskę. Z historią poległych w obronie niepodległości Polski zapoznał nas przewodnik Piotr Machlański. Przybliżył on zwiedzającym historię łódzkiej nekropolii oraz różne ciekawostki historyczne związane z dziejami Starego Cmentarza. Na początku przypomniał drogę do Niepodległości i wydarzenia, które miały wpływ na jej odzyskanie. W spacerze uczestniczyło około 80-90 osób.
Stary Cmentarz w Łodzi jest jedną z najważniejszych łódzkich nekropolii. Założono go w 1855 roku, a w 2015 został uznany pomnikiem historii. Jest miejscem pochówku wielkich przemysłowców, lekarzy, prawników, przedstawicieli starych łódzkich rodów, uczestników walk o niepodległość kraju i wielu ludzi zasłużonych dla rozwoju miasta, jego sztuki i oświaty. Ponad 200 grobowców zostało wpisanych do rejestru zabytków. Niektóre to wręcz perełki cmentarnej architektury. W kwaterze znajdującej się wzdłuż muru znajduje się symboliczny grób dedykowany pamięci zamordowanych i poległych oficerów Armii Krajowej – zapaliliśmy znicz.
Oto niektóre z grobowców przy których się zatrzymaliśmy spacerując „Szlakiem Niepodległości” a przewodnik przybliżył ich historię:
Grobowiec Benedykta Grzymały-Pęczkowskiego, kaprala Legionów Polskich i kapitana słynnego 28. Pułku Strzelców Kaniowskich, który zginął w obronie Warszawy w 1920 roku w bitwie pod Radzyminem. Są na nim ciekawe płaskorzeźby ze scenami batalistycznymi.
Nagrobek Stefana Pogonowskiego (1895-1920) – był dowódcą 28. Pułku Strzelców Kaniowskich i brał udział w bitwie warszawskiej pod Radzyminem, gdzie odznaczył się wielką odwagą. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Na jego grobie jest napis: „Największemu z rycerzy poległych w obronie ojczyzny przed nawałnicą bolszewicką w 1920 roku”.
Grobowiec Marii z Roszkowskich Szoslandowej, lekarki i żołnierza powstania warszawskiego.
Tuż przy murze oddzielającym cmentarz katolicki i prawosławny jest grób generała brygady Edwarda Franciszka Pfeiffera (1895-1964). Na nagrobku można przeczytać, że był dowódcą Śródmieścia w powstaniu warszawskim, harcmistrzem, uczestnikiem walk o wyzwolenie w I i II wojnie światowej.
Grobowiec – symbol harcerzy z Chorągwi Łódzkiej ZHP.
Pomnik Józefa Sobolewskiego (1900-1920), podporucznika 9. Pułku Legionowego Wojsk Polskich, zginął również śmiercią bohaterską. Na grobie jest portret legionisty, a na szczycie pomnika – wojskowy hełm, karabin i dębowe liście.
Przy głównej alejce zwraca uwagę pomnik Jana Ostrowskiego, pseudonim Osa, legionisty poległego w powstaniu warszawskim, odznaczonego Krzyżem Virtuti Militari. Był członkiem KDW – AK. W tym samym grobie jest również pochowana Janina Ostrowska-Wardziak (1926-2000) – łączniczka AK.
Grób powstańców Listopadowych – 1831 rok – Wojciech Feliks Zarzyccy.
Symboliczny grób Aleksego Rżewskiego (1885-1939). Był działaczem politycznym, żołnierzem POW, radnym miejskim, a od 1919 roku pierwszym prezydentem Łodzi w II RP. Później został starostą powiatu łódzkiego i notariuszem. Zamordowany przez Niemców w 1939 roku.
Grób Piotrowiczów Konstantego (1836-1863) i Marii (1842-1863). Piotrowiczowie, byli nauczycielami z Chocianowic, powstańcami styczniowymi. Walczyli pod Dobrą 24 lutego 1863 roku.
Kaplica Gojżewskiego jest pięknym symbolem wielokulturowej przeszłości Łodzi. Znajduje się na granicy cmentarza katolickiego i prawosławnego. Po jednej stronie jest pochowana Aleksandra Gojżewska, która była katoliczką, po drugiej jej mąż wyznania prawosławnego.
Wszyscy byli zadowoleni z przybliżenia historii drogi do niepodległości, przedstawienia bohaterskiej postawy poległych w obronie wolnej Polski, zaproponowaliśmy dalszą kontynuację spacerów po cmentarzach.
Marianna Strugińska-Felczyńska
