PODZIAŁ I KLASYFIKACJA
Według T. Lijewskiego, B. Mikułowskiego i J. Wyrzykowskiego walory turystyczne to:
„…specyficzne cechy, elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, które są przedmiotem zainteresowania turysty”.
Walory turystyczne można podzielić na:
- walory wypoczynkowe służące regeneracji sił fizycznych i psychicznych,
- walory krajoznawcze stanowiące przedmiot zainteresowań poznawczych (w tym przyrodnicze i kulturowe),
- walory specjalistyczne umożliwiające uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej.
W grupie walorów wypoczynkowych wyróżnić można zespół cech niezbędnych, których występowanie stanowi minimum warunków dla wypoczynku, oraz zespół cech korzystnych, podnoszących wartości wypoczynkowe terenu [J. Wyrzykowski,]. Do cech niezbędnych zaliczyć można czyste powietrze (wolne od zanieczyszczeń), ciszę, niski stopień urbanizacji, występowanie walorów estetycznych krajobrazu, brak zasadniczych przeciwwskazań klimatycznych, do cech korzystnych – szczególne walory widokowe krajobrazu, warunki do uprawiania czynnego wypoczynku (w okresie letnim – przydatność terenów do wędrówek pieszych, kolarskich, wodnych oraz przydatność wód do kąpieli i sportów wodnych; w okresie zimowym – przydatność terenów do sportów zimowych i wędrówek narciarskich), korzystne warunki bioklimatyczne oraz tzw. walory lecznicze (wody lecznicze, peloidy, gazy lecznicze).
Do walorów krajoznawczych zalicza się za O. Rogalewskim:
- charakterystyczne zespoły krajobrazowe i osobliwości przyrody, określane terminem walorów środowiska przyrodniczego,
- folklor, obrzędy ludowe, dzieła ludowej sztuki plastycznej, relikty ludowej kultury materialnej, nazywane walorami tradycyjnej kultury ludowej,
- zabytki budownictwa, sztuk plastycznych, kultury materialnej, pamiątki historyczne, tj. walory dóbr kultury, charakterystyczne obiekty i przejawy współczesnej gospodarki, techniki, nauki i kultury, noszące nazwę walorów współczesnych osiągnięć człowieka.
W wielu opracowaniach stosuje się podział walorów krajoznawczych tylko na dwie grupy: walory przyrodnicze i antropogeniczne.
Teofil Lijewski, Bogdan Mikułowski i Jerzy Wyrzykowski dzielą walory krajoznawcze w następujący sposób (14 rodzajów, zgromadzonych w trzech grupach):
WALORY PRZYRODNICZE:
a) walory ukształtowane bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka:
- osobliwości flory i fauny,
- skałki i grupy skał,
- wąwozy, doliny i przełomy rzeczne,
- wodospady, źródła i wywierzyska,
- jaskinie i groty,
- głazy narzutowe i głazowiska,
- inne obiekty geologiczne,
b) grupa walorów utworzonych przez człowieka:
- parki zabytkowe,
- muzea i zbiory przyrodnicze,
- ogrody botaniczne,
- ogrody zoologiczne,
c) grupa walorów w której ingerencja człowieka występuje w stopniu nie wpływającym na zasadzie na charakter i znaczenie samego waloru:
- punkty widokowe.
- parki narodowe,
- parki krajobrazowe.
WALORY KULTUROWE:
- muzea i rezerwaty archeologiczne,
- muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej,
- zabytki architektury i budownictwa,
- muzea sztuki i zbiory artystyczne,
- muzea biograficzne,
- obiekty unikatowe i muzea specjalistyczne,
- obiekty historyczno-wojskowe,
- miejsca i muzea martyrologii,
- zabytki działalności gospodarczej i techniki,
- współczesne imprezy kulturalne,
- miejsca pielgrzymkowe.
WALORY SPECJALISTYCZNE
Składają się na nie te cechy i elementy środowiska naturalnego, które umożliwiają uprawianie turystyki kwalifikowanej. Z tych walorów korzystają tylko pewne mniej liczne grupy, a od członków tej zbiorowości wymagane są pewne umiejętności techniczne, odpowiednie przygotowanie sprawnościowe i teoretyczne, często potwierdzone dokumentem kwalifikacji formalnych. W tej grupie walorów jest: żeglarstwo, myślistwo, jeździectwo, wędkarstwo, taternictwo, speleologia itp.